گفتمان ژئوپلیتیک زمان ما تحت سلطه چندقطبی فزاینده است، برخلاف 30 سال پیش که جهان تحت سلطه دو ابرقدرت بود: ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی سابق. در واقع، جهان شاهد دگردیسی عظیم ژئوپلیتیکی در نیمه اول قرن بیستم بود، زیرا زمانی پادشاهی‌های بزرگی مانند امپراتوری‌های روسیه، عثمانی، اتریش-مجارستان، بریتانیا و فرانسه به دموکراسی‌های مدرن، جمهوری‌های سوسیالیستی و دیکتاتوری‌های کمونیستی تبدیل شدند. این دگردیسی ادامه دارد و به ویژه در مورد چین آشکار و قابل توجه است.
ظهور غیرمنتظره جمهوری خلق چین (PRC) به عنوان یک ابرقدرت تقریباً در یک دهه و نیم گذشته، تا همین اواخر با انکار دستگاه سیاست خارجی ایالات متحده مواجه شده است. هر حزبی که باشد، دولت‌های متوالی ایالات متحده، قدرت استراتژیک و نظامی رو به رشد چین را تا زمان انتخاب رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در سال 2016 کم‌اهمیت جلوه دادند.
آگاهی سخت و دیرهنگام از قدرت اقتصادی و نظامی چین، حداقل تا حدی به خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و عراق و هدایت مجدد منابع بیشتر به منطقه هند و اقیانوسیه برای مقابله با رفتار تهاجمی چین کمک کرده است. بسیاری از تحلیلگران رشد ناگهانی چین را به رشد اقتصادی قوی صادرات محور و رهبری تندرو شی جین پینگ نسبت می دهند. با این حال، یکی از عوامل مهم هژمونی راهبردی رو به رشد چین، که به ندرت مورد بحث قرار می گیرد، تعهد و سختگیری بی نظیر این کشور برای درس گرفتن از اشتباهات اتحاد جماهیر شوروی است.
جمهوری خلق چین و رهبران آن اشتباهات راهبردی را که در نهایت منجر به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سه دهه پیش در این ماه شد، در نظر گرفته اند. این خطاها را می توان به سه دسته عمده طبقه بندی کرد.
مدارا با ارزش های لیبرال در میان شهروندان
در اواسط دهه 1980، میخائیل گورباچف، دبیر کل وقت حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی و بعداً رئیس جمهور اتحاد جماهیر شوروی، طرفدار باز کردن اقتصاد روسیه به روی جهانی شدن و آزادسازی مدیریت شده سیاست این کشور بود. مانند حجم صدا و پرسترویکا.
این سیاست‌ها منجر به مواجهه ناگهانی مردم روسیه (که بسیاری از آنها به ایده‌های سوسیالیستی زندگی محدود می‌شدند) با سبک زندگی مصرف‌کننده غربی، آزادی‌های مدنی و آزادی اندیشه و بیان شد. لیبرال‌سازی اتحاد جماهیر شوروی همچنین به عنوان نشانه‌ای از ضعف در برخی از بخش‌های مردم، ایجاد زمینه مساعد برای ناآرامی‌های سیاسی و قوم‌گرایی و احساس خصومت با سیستم حکومتی متمرکز کمونیستی تفسیر شد.
از سوی دیگر، چین در کنترل انتشار اطلاعات و محدود کردن آزادی بیان در پلتفرم های دیجیتال و غیر دیجیتال بسیار سخت گیر است. بنابراین جای تعجب نیست که چین حتی امروز به فیس بوک اجازه فعالیت در قلمرو دیجیتال خود را نمی دهد، زیرا مدیریت آن را ابزاری کنترل نشده برای آزادی بیان و بیان می بیند.
حزب کمونیست چین (ح‌ک‌پی) همچنین «دیوار بزرگ چین» معروف را فعال کرده است که هدف آن حفظ نظارت پایدار بر کل اینترنت چین است. سیستم تأیید بسته عمیق (DPI) به آژانس‌های اطلاعاتی CCP اجازه می‌دهد ایمیل‌های شخصی، پیام‌ها و هر شکل دیگری از ارتباطات دیجیتال را بخوانند و سانسور کنند. سیاست اخیر ح‌ک‌چ در مورد داده‌های شخصی نیز گام مهم دیگری در این جهت خاص است.
فاجعه، سیاست اقتصادی دولتی
زمانی که جنگ سرد وارد مرحله نهایی خود شد، مدل اقتصادی سوسیالیستی شوروی به دلیل هزینه های بالای جنگ های نیابتی، نوسانات قیمت نفت و گاز و فرصت های محدود برای افزایش درآمدهای مالیاتی دولت، در آستانه سقوط قرار گرفت. وضعیت دشوار اقتصادی نیز به نارضایتی مردم از مدل سوسیالیستی توسعه اقتصادی و محرومیت های مختلف آن کمک کرد.
از سوی دیگر، چین پس از مشکلات قبلی خود در قالب جهش بزرگ فاجعه بار به جلو در دهه 1950، با اتخاذ استراتژی منسجم «سرمایه داری تحت کنترل دولت» به مسیر بالاتری از رشد اقتصادی رفته است. اصلاحات اقتصادی که توسط دنگ شیائوپینگ در اواخر دهه 1970 ارائه شد، پایه های محکمی را ایجاد کرد و در نهایت منجر به پیوستن چین به سازمان تجارت جهانی در سال 2001 به عنوان "اقتصاد غیر بازاری" شد. چین با درس گرفتن از اشتباهات اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی، از ورود خود به سازمان تجارت جهانی برای تبدیل شدن به یک کارخانه جهانی کالاهای مصرفی استفاده کرد، و از شیوه های دامپینگ برای ارائه حمایت بی وقفه دولتی استفاده کرد که به شرکت های محلی خود کمک کرد تا تأسیسات تولیدی غول پیکر بسازند.، اعمال کنترل قیمت و حفظ یک روشنفکر عمداً ضعیف. رژیم مالکیت
برخلاف اتحاد جماهیر شوروی، چین جاه طلبی های ژئوپلیتیک واقعی خود را برای به دست آوردن منافع و امتیازات استراتژیک از کشورهای مختلف به ویژه ایالات متحده و کشورهای اروپایی پنهان کرد. روابط نزدیک چین با سایر کشورها و بازار داخلی قوی آن، همه تلاش‌های هماهنگ جهانی را برای مهار جاه‌طلبی‌های ژئوپلیتیکی امروز چین خنثی کرده است. چین در حال افزایش قدرت خود در نیمه هادی ها، تراشه های کامپیوتری، عناصر خاکی کمیاب، محاسبات کوانتومی و هوش مصنوعی برای حفظ موقعیت استراتژیک خود در برابر ایالات متحده است.
مشارکت در درگیری های نیابتی
جنگ های نیابتی به عنوان یک ابزار استراتژیک توسط ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی برای گسترش ایدئولوژی های خود در سراسر جهان استفاده شده است. این جنگ های نیابتی تقریباً در هر منطقه جغرافیایی صورت گرفت. ایالات متحده به عنوان یک اقتصاد به شدت صنعتی و سرمایه داری، برخلاف اتحاد جماهیر شوروی که اقتصاد آن به دلیل نیاز به حفظ یک ارتش رقابتی دچار تنش شده است، توانسته هزینه های اقتصادی این جنگ های نیابتی را تحمل کند.
پس از جنگ کوتاه خود با ویتنام در سال 1979، چین در جنگ نیابتی که مستلزم سرمایه گذاری قابل توجهی در منابع باشد، شرکت نکرده است. چین با الگوبرداری از اشتباهات شوروی، به تدریج ابزارها و مکانیسم هایی را برای جنگ های غیرمتعارف یا ترکیبی در قالب حملات سایبری و جنگ اطلاعاتی ایجاد کرده است که اغلب اثبات آنها از نظر منشأ آنها دشوار است. استراتژی ساخت جزایر مصنوعی به ویژه در پیشبرد ادعاهای گسترده چین بر دریای چین جنوبی مفید بوده است.
به طور خلاصه، با درس گرفتن از اشتباهات اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ سرد، چین بسیار با درایت خطوط گسل خود را، چه در سین کیانگ، تبت، هنگ کنگ، یا تایوان، در تعقیب اهداف استراتژیک گسترده تر خود پنهان کرد. بنابراین عاقلانه است که کشورهای دیگر، به ویژه همسایگان چین و کشورهای خارجی نگران مانند ایالات متحده، توجه را به توانایی قوی چین برای انطباق با اشتباهات سایر جمهوری های سوسیالیستی و کمونیستی جلب کنند. این بینش ها همچنین می تواند به طور قابل توجهی به این کشورها کمک کند تا یک واکنش استراتژیک موثر به رفتار قاطعانه چین ایجاد کنند.